De werkwijze voor de berekening van de U-waarde van ramen en deuren in het kader van de energieprestatieregelgeving (EPB) is vastgelegd in het ‘Transmissie-referentiedocument’ (voor Vlaams, Brussels en Waals Gewest; vrij te downloaden) en de norm NBN B62-002 kan toegepast worden (www.nbn.be). De U-waarde (ook de warmtedoorgangscoëfficiënt genoemd) wordt als volgt gedefinieerd:
“De hoeveelheid warmte die in stationaire toestand door een bouwdeel gaat, per tijdseenheid en per vierkante meter als er een temperatuurverschil van 1 °C is tussen de binnen- en de buitenomgeving”, en ze wordt uitgedrukt in watt per vierkante meter per graad temperatuurverschil, uitgedrukt in kelvin: W/m2K.
Anders uitgedrukt: door een bouwdeel van 1 m² met een U-waarde van 1 W/m²K gaat er per uur en per graad temperatuurverschil een hoeveelheid warmte gelijk aan 1 wattuur van de binnen- naar de buitenomgeving. Door een bouwdeel met oppervlakte van 2 m² en een U-waarde van 1,5 W/m²K gaat bij een temperatuurverschil van 30 K (bv. +20 °C binnen en -10 °C buiten) per uur 90 wattuur van binnen naar buiten (1,5 W/m²K x 2 m²x30 K).
Wie de commerciële en technische brochures van raam-, profiel- en glasfabrikanten doorneemt, wordt om de oren geslagen met verschillende U-waarden, waarbij het niet voor iedereen duidelijk is waarvoor die staan. De verschillende gebruikte termen op een rij:
Deze waarden komen voor in de formule voor de berekening van de U-waarde van een raam (Uw) of een deur (Ud):
Hieronder vindt u de verklaring voor de andere symbolen, gebruikt in deze formule:
Opgepast ; Indien er raamroosters worden voorzien voor de toevoer van ventilatielucht, dienen deze mee te worden opgenomen in de U-waarde berekeningen !
Bepaling U-waardes
In principe zijn er twee methodes waarop de U-waarden van raamcomponenten bepaald worden.
Per raamcomponent worden de verschillende proefmethodes waarop men in een labo de
U-waarde van een raamcomponent bepaalt, vastgelegd in de respectievelijke normen. Voorbeelden daarvan zijn de hotboxmethode, de hotplatemethode en de heatflowmethode.
Vandaag worden proeven in het labo voornamelijk gebruikt voor het bepalen van de eigenschappen van materialen en voor het op punt stellen en de controle van de werkwijze via berekeningen.
Gezien de kostprijs van proeven in het labo wordt in de sector buitenschrijnwerk de U-waarde van de verschillende raamcomponenten vooral bepaald via berekeningen. Dit zijn vrij complexe berekeningen waarvoor men een beroep doet op aangepaste software zoals Therm (gratis te downloaden) voor eenvoudige berekeningen en Bisco of Trisco (Physibel) voor meer gedetailleerde en complexe berekeningen (zie illustratie). Vaak zijn er kleine verschillen tussen de berekeningen ten gevolge van interpretatie-verschillen bij het gebruik van materiaalparameters of berekeningswijzen.
Betrouwbare bronnen voor de berekening
Er zijn vier kanalen waarlangs je betrouwbare waarden kan terug¬vinden voor de berekening van de U-waarde van ramen en deuren.
Ook gekend als NBN B62 002 en aanverwante normen. In deze documenten vind je ‘normatieve standaardwaarden’.
Deze normatieve waarden zijn bovenwaarden en kunnen gebruikt worden als waarden bij ontstentenis (zie tabel 1, 2 en 3). De waarden via nauwkeurige berekeningen liggen in de praktijk meestal lager.
In bijlage geven we een aantal voorbeelden van normatieve standaardwaarden:
In het kader van de energieprestatieregelgeving werd er door de drie gewesten beslist om gezamenlijk een databank op te richten als ondersteuning van verslaggevers en ontwerpers. De opname in deze databank is vrijwillig en voor de verschillende raamcomponenten vindt men hier vandaag weinig waarden terug (zie www.epbd.be).
Via officiële proefverslagen, afgeleverd door erkende labo’s, of via technische goedkeuringen (ATG) of certificaten, afgeleverd door erkende certificatie-instellingen.
De fabrikanten van de respectievelijke raamcomponenten publiceren in hun commerciële en technische documentatie informatie in verband met de verschillende
U- en ψ-waarden. Gezien het commerciële belang van deze U- en ψ-waarden wordt daarbij dikwijls gegoocheld met verschillende waarden waarvan de duidelijkheid en betrouwbaarheid in het ene geval al groter zijn dan in het andere geval. In de volgende paragraaf proberen we u enigszins wegwijs te maken.
We geven u per sector een aantal tips die u wegwijs maken in de informatie die u van leveranciers ontvangt.
De ψg-waarde is, zoals uit tabel 4 blijkt, niet alleen afhankelijk van de vorm en het materiaal van de afstandhouder, maar wordt ook berekend door rekening te houden met het materiaal en het profiel waarin het glas verwerkt wordt. Vraag na voor welk materiaal en raamprofiel een betreffende ψg-waarde van toepassing is en vergelijk die met de tabel;
De gepubliceerde waarden komen niet altijd overeen met correct berekende waarden. Daarvoor gelden dezelfde opmerkingen als hierboven voor raamprofielen en glas.
Voor de software voor de berekening van Uw-waarden onderscheiden we twee types:
In de raamsoftware geïntegreerde software voor Uw-berekeningen: Hierbij wordt de berekening gemaakt op basis van de raamgegevens (afmetingen, profieltypes, glastype enz.) die reeds in de raamsoftware ter beschikking zijn via een offerte of een werkvoorbereiding en de gegevens voor Uf, Ug, ψg die in de databank reeds aanwezig zijn. Het voordeel is dat men deze gegevens niet tweemaal hoeft in te voeren. Voorbeelden van zo’n software zijn Jopps, Chacal of de software van Orgadata.
Standalonesoftware voor Uw-berekening. In de standalonesoftware die verdeeld wordt door profielleveranciers, is de databank met alle Uf-waarden meestal reeds ingevuld en moeten per raam enkel de afmetingen, het type glas en de afstandhouder ingegeven worden. Daarnaast bestaat er ook standalonesoftware die al dan niet gratis verdeeld wordt door fabrikanten, kennisinstellingen (bv. WTCB), beroepsorganisaties of overheidsinstanties (bv. WIS 3.0). Ten slotte, voor wie een beetje handig is, kan dit vrij eenvoudig geprogrammeerd worden in een rekenblad zoals Excel.
uit ‘Architect’ (editie juni 2011)- redactie: ir-arch. Robert De Cort
